jueves, 20 de diciembre de 2018

O nome de José Antonio.


O 20 de novembro de 1941, os edificios oficiais de Pontevedra apareceron con colgaduras de loito e bandeiras a media hasta; as campás de todas as igrexas tocaban a morto e, a partir das once da mañá, pechou o comercio e a industria para que a poboación puidese asistir ao “solemnísimo” funeral, a celebrar na basílica de santa María, organizado pola xefatura provincial do Movimiento. Na nave central da igrexa destacaba un túmulo coas bandeiras e facían garda escuadras de falanxistas.
Como era de costume, no xornal, incautado a Portela Valladares e agora de obediencia falanxista, El Pueblo Gallego destacados escritores do réxime ocupaban a portada cos seus artigos: Juan Aparicio escribía sobre “La renovación de la muerte en Europa”, Raimundo Fernández Cuesta afirmaba que unha das máis fondas preocupacións de José Antonio fora a sorte do proletariado e un escritor local, José María Castroviejo, criticaba a retórica organizada sobre a figura do Ausente, chea de “ frases hueras, tópicos en estremecedora avalancha”, pois José Antonio non podía ser un “pretexto chabacano para que cualquier espontáneo entusiasta vierta estupideces en torno a su limpia figura”. Aproveita para pedir un minuto de silencio na honra do xefe falanxista pero quitándolle á frase “su sentido laico, francés y antiespañol con que los masones de allende el Pirineo, chaqué, bombín e intenciones ocultas” pretendían honrar os seus mortos da gran guerra.
Neste ambiente de inflamado culto ao Ausente, non era sorprendente a noticia de que 
     
El militante de F.E.T. y de las J.O.N.S camarada Bernardo López Durán, ha entregado al jefe provincial del Movimiento, la cantidad de quinientas pesetas, que destina a dos libretas de la Caja Postal de Ahorros de doscientas cincuenta pesetas cada una, para los dos primeros varones que nazcan el día de hoy, 20, y se les bautice con el nombre de José Antonio. 
(El Pueblo Gallego, 20-11-1941.) 

O desexo deste destacado membro da Guardia Cívica pontevedresa, da que foi oficial, foi cumprido e o 29 de xaneiro do ano seguinte, o gobernador civil daba conta de que a cantidade entregada por Bernardito López fora adxudicada a un neno de Lérez e a outro de Meis.

sábado, 24 de noviembre de 2018

De Mourente a Gusen: Urbano Sanmartín Abilleira.

Pouco sabemos da vida de Urbano Sanmartín Abilleira: que naceu en Mourente (Pontevedra) o 15 de marzo de 1902 e que o seu último domicilio coñecido en España era na travesía Salmerón en Almacellas (Lleida).

Coa derrota do exército republicano, Urbano súmase aos miles de españois que cruzan a fronteira francesa no ano 1939. No sur de Francia son internados en campos de refuxiados. Diante dos que non puideron ou quixeron exiliarse a América preséntanse diferentes opcións: volver a España e enfrontarse á dura represión franquista, alistarse na Lexión Estranxeira francesa, ingresar nos campos de concentración ou formar parte das Compañías de Traballadores Estranxeiros (CTE). Un decreto do goberno francés, ditado en abril de 1939, establece que os estranxeiros con idades comprendidas entre os 20 e 48 anos deberían integrarse nas CTE; era un xeito de encadrar a estas persoas durante un tempo equivalente ao que cumprían os franceses no exército regular. Nas CTE, que eran unidades militarizadas e cun oficial francés ao mando, realizaban tarefas relacionadas coas fortificacións militares e outras obras de defensa así como traballos agrícolas e industriais, isto último para substituír os franceses mobilizados. A partires de setembro de 1939, o ingreso de estranxeiros nas CTE convértese en obrigatorio.

Urbano intégrase na 22 Compañía de Traballadores Estranxeiros e, nos combates que tiveron lugar no territorio francés entre maio e xuño de 1940, foi capturado polas tropas do III Reich o 19 de xuño dese ano en Epinal, no departamento francés de Vosges. En data descoñecida ingresa no Stalag VIII- C, situado en Kunau (Polonia), co número 57132, e o 26 de novembro de 1940 ingresa no Stalag XII-D en Trier (Alemania) con idéntica numeración. (A documentación é contraditoria sobre en que Stalag ingresa primeiro pois aparecen VII-C, VIII-C e XII-D.)

Os Stalag (Stammlager) eran campos para prisioneiros de guerra e, polo tanto, só custodiaban militares e dependían do exército alemán, ao contrario que os campos de concentración que eran controlados polas SS.

O 25 de xaneiro de 1941 trasladan a Urbano ao campo de concentración de Mauthausen (Austria). Aparece relacionado co número 3508. Un mes despois destínano ao subcampo de traballos forzados de Gusen no que ten o número 10070 (nalgún documento aparece como 10020). Neste campo morre ás 4 horas e 20 minutos do 24 de novembro dese ano, fai 77. Na documentación figura como causa da morte a de pericardite e foi incinerado no crematorio do campo o 27 dese mes.

A súa dona Rosa Domínguez, residente en Oloron, nos Baixos Pirineos, deixou de ter novas de Urbano a primeiros de xaneiro de 1941 e iniciou unha serie de xestións diante das autoridades francesas de excombatentes e da Cruz Vermella para obter datos. No ano 1943 reitéralle ao director da Cruz Vermella que continúen as pescudas para dar co paradeiro do seu home “co fin de poñer termo á cruel incerteza que me atenaza dende fai máis de dous anos”. Será no ano 1974 cando o secretario de estado francés para excombatentes comunica o falecemento e as vicisitudes sufridas por Urbano Sanmartín.

Hoxe, no día en que se cumpren setenta e sete anos da súa morte, lembramos a este veciño de Mourente.

Documentación utilizada dos arquivos ITS de Bad Arolsen (Alemaña) e do portal PARES (España), entre outros.
Foto: Liberación dos presos de Mauthausen coa pancarta elaborada polos internos españois.

miércoles, 14 de noviembre de 2018

José Núñez Montes.

        Pasaran catro meses e medio do golpe militar cando detiveron a José Núñez Montes; o dous de decembro de 1936 un grupo de gardas civís mandados polo cabo Jesús Barja levárono preso. José era viúvo, vivía no Carramal (Salcedo), fora vicesecretario da sociedade de agricultores e traballaba como garda xurado e conserxe de dita sociedade. O motivo aducido para detelo era o de tomar parte activa contra o “Glorioso Movimiento” e tamén había informacións de que, nos sucesos de outubro do 34, coaccionara as leiteiras para que non abasteceran a poboación.
        Segundo o patrón habitual na actuación da Guardia Civil, un grupo de veciños, significados militantes da dereita e membros da Guardia Cívica, participan como acusadores e afirman que baixara armado a Pontevedra o 20 de xullo e así o viran nas inmediacións do goberno civil. Coinciden todos en cualificalo de comunista destacado e un deles aproveita para lembrar que coidaba fora un dos que apedrara a súa casa, logo das eleccións do 36.
       José non pode máis que recoñecer que baixara á capital coa súa arma regulamentaria pero alega que o fixera por motivos particulares e para cobrar uns recibos; a carabina entregáralla días despois a un significado garda cívico de Salcedo.
       Nos informes sobre o detido hai división de opinións: o concello informa favorablemente sobre a súa conduta pero a Guardia Civil afirma que tiña ideas comunistas aínda que non figuraba como afiliado a este partido; tamén sostiña que, a pesar de que non se sabía tomara parte activa o 20 de xullo, adicárase a inducir as masas para opoñerse ao estado de guerra.
      Unha curiosa acusación foi a de que solicitara á sociedade de agricultores un aumento de soldo de 10 pesetas mensuais “cuyo aumento lo pagarían los de la Banda Negra”; “Banda Negra” era o apelativo que recibían os fascistas de Salcedo por parte dos militantes da esquerda. A Guardia Civil recoñece que non se atopara ningunha documentación sobre esa petición, pero afirma que puideran queimala as forzas sublevadas “en unión de otros documentos recogidos en las distintas sociedades” en virtude de orde superior; recoñécese así oficialmente a queima de documentación por parte dos golpistas.
      A causa 777/37 xúlgase en Pontevedra o un de xullo de 1937. O defensor, tenente de artillería Juan José Astor, basea a defensa na suposta escasa cultura do procesado e, polo tanto, estar influído pola propaganda e ideas disolventes nesta “nefasta etapa”. Segundo este tenente, José Núñez non podía ser culpable senón o ambiente social creado polos propagadores de doutrinas antinacionais.
     O tribunal non tivo en conta estas alegacións e José Núñez Montes foi condenado a cadea perpetua.

miércoles, 17 de octubre de 2018

Socorro Rojo Internacional en Vigo.

O Socorro Rojo Internacional (SRI) naceu na Unión Soviética en decembro de 1922, pero non acadará a súa completa organización ata o V Congreso Mundial da Internacional Comunista no ano 1924. Nun principio, como sinala Laura Branciforte (El Socorro Rojo Internacional (1923-1939). Relatos de la solidaridad antifascista. Madrid, Biblioteca Nueva, 2011.), tiña, principalmente, finalidade de propaganda política e será a partir dos sucesos revolucionarios de outubro de 1934, cando se centre nas tarefas de axuda aos detidos políticos e as súas familias. A partir de 1935 adquire unha destacada relevancia política e é digna de destacar a presencia e actividade de mulleres na organización.
       Comeza a actuar clandestinamente en España nos tempos da Ditadura de Primo de Rivera; as dificultades son grandes pois á represión do réxime contra os comunistas hai que sumarlle as desavinzas e loitas internas do PCE. A partires de outubro de 1934, co partido comunista reducido á clandestinidade, o Socorro Rojo Internacional actúa publicamente e xoga un papel fundamental na política comunista de lograr as alianzas obreiras e pactos de unidade con outras forzas; este labor válese dos comités de axuda, organismo no que participan sindicatos obreiros e militantes socialistas, comunistas e republicanos de distintos partidos.
Organízase nun comité executivo, radicado en Madrid, comités rexionais e locais e constitúen o último chanzo os grupos formados en fábricas, talleres, etc.
      Nesta entrada centrareime nos anos 1934 e 1935 e na localidade de Vigo, onde residía o comité galego. Utilizarei como fonte principal numerosa documentación da causa 77/35 instruída contra Manuel Vázquez Lamas, Adolfo Taboada Otero, Manuel Rodríguez Mouriño, Evangelino Taboada Vázquez e Manuel Villar Cimadevila, por indución á sedición por medio de pasquíns e excitación á rebelión militar. Tivo un destacado papel nas investigacións contra os anteriormente nomeados o coñecido tenente da Guardia Civil Francisco González Rodríguez “O Rabioso”.
O 17 de xaneiro de 1935, a Guardia Civil rexistra a casa do empregado municipal do servizo de arbitrios Manuel Vázquez Lamas; era secretario de organización no Radio do PCE, atópanlle un carnet da Asociación de Amigos da Unión Soviética co número 14748, outro do Partido Comunista de España e tamén o de socio do Socorro Rojo Internacional, sección española e federación de Galicia (estaba afiliado, ao parecer, dende 1933). Tamén aparecen numerosos selos, documentos de afiliación sen nome e escritos de todo tipo. Destacamos unha comunicación que o comité local do SRI dirixe ao presidente do sindicato da Unión de Traballadores das fábricas de conservas no que fai propaganda de cara a recibir donativos en metálico, xoguetes, alimentos, etc; tamén atopan unha autorización da comandancia militar a favor de Enriqueta Villar Montes (muller de Villar Cimadevila) e Carlota Ramírez, que actúan en representación dunha comisión de mulleres, para facer unha cuestación pública destinada a obsequiar con xoguetes, roupas e alimentos os nenos pobres; na autorización especificábase que debía facerse sen formar grupos de máis de dúas persoas, sen exhibición de distintivos de calquera agrupación e determina que o lugar do reparto sería no local de Izquierda Republicana, na rúa Galán 17.
       No rexistro tamén se recollen listados de cotizacións a favor de presos e familias así como escritos e libros considerados pola forza actuante como subversivos de matiz comunista. Especial insistencia ten o “Rabioso” en coñecer quen fabricara numerosos brazaletes coa lenda de “Comisión Pro-Infancia” e dos pasquíns colocados en Lavadores e Teis con lendas como: “Abajo la pena de muerte”, “Contra la guerra imperialista-guerra civil”, “Por la libertad de los presos”, “Contra los campos de concentración” e “Viva el proletariado asturiano”.
   Un escrito dirixido ao comité executivo nacional permite coñecer que, tras o movemento insurreccional de outubro, o SRI quedara totalmente desarticulado en Galicia debido á detención de numerosos membros; como consecuencia reciben a visita dun enviado da executiva nacional e definen un programa de tarefas a realizar de xeito urxente:
a) Organización e elección de secretariado ampliándoo coa participación de todos os organismos obreiros, elementos intelectuais e pequeno-burgueses; este proceso debería culminar coa celebración dunha conferencia rexional da que sairía o comité rexional definitivo.
b) Campaña de Reis. Levouse a cabo con gran éxito, a pesar da sabotaxe das autoridades e prensa. Sorteáronse 600 xoguetes entre fillos de obreiros e participaron uns 2000 nenos, polo que quedaron a maioría sen recibir agasallo. Teñen en proxecto a creación dunha asociación pro-infancia.
c) Preparación dun Boletín de información.
d) Propóñense consolidar a organización, aumentar o número de afiliados e estendela a toda Galicia, a tal fin desprazarán un compañeiro por toda a rexión en canto dispoñan de fondos.
O comité executivo español do SRI, nun escrito datado o 9-1-1935 e asinado polo secretario xeral “Roberto”, lembra a situación de represión e terror existente e pide aos comités rexionais e provinciais que colaboren para proporcionar axuda económica e tamén documentación para burlar a acción da “justicia burguesa de clase”; para facelo piden o envío da maior cantidade de cédulas persoais de idades comprendidas entre 23 e 45 anos, procurando que sexan novas ou sen asinar. Na provincia pontevedresa, segundo investigacións de membros de IR, as cédulas eran do ano anterior e, ademais, presentaba dificultades facerse con elas a través da compra. (Comunicación do secretario do C.R. ao C.E. do SRI. 22-11-1935)
     O Comité Rexional, con sede en Vigo, elabora un programa detallado de actuacións, que nos proporciona moita información sobre o estado real da organización así como das liñas que consideran prioritarias:
* Rematar coa reorganización do C.R. e atraer unha obreira da conserva, un picapedreiro ou albanel, algún ferroviario e un intelectual.
* Desprazar un camarada ao interior para reorganizar os grupos e comités, especialmente en Pontevedra e Ourense. Todos os grupos de Vigo deberán estar reorganizados no prazo de dúas semanas.
* Manter correspondencia permanente co comité executivo nacional e co comité provincial da Coruña.
* Crear círculos de doantes e facer rifas e festivais. Control severo das finanzas.
* Pedir o apoio e adhesión colectiva dos sindicatos ao SRI.
*Sacar un manifesto e un boletín mensual de carácter informativo. Tamén elaborarán unha carta-informe a todos os presos con todos os traballos que está realizando o SRI para mellorar a axuda e atención dos familiares e perseguidos “explicándoles el gran Comité Popular de frente Único que vamos a crear para organizar la agitación y lucha por su libertad”.
* Asegurar a venda do xornal Combate, órgano do SRI, e dos “episodios de Asturias”.
* Crear agrupacións femininas, xuvenís e infantís.
* Normalizar a recadación de cotas e crear círculos de doantes, así como facer rifas e festivais.
Ademais destas medidas, o maior esforzo en mobilización consistiría en crear o antes citado Comité Popular de Frente Único, no que estarían representados os partidos, sindicatos, SRI, Xuventudes, Clubes e Bibliotecas, así como intelectuais de renome; tería como principal obxectivo a “lucha contra la reacción y el fascismo y por la ayuda a todas las víctimas”. Para abrir o camiño serviríanse da campaña de Reis que tamén se utilizaría para recrutar novos afiliados. A obsesión polo aumento da afiliación é sempre un tema central na política do SRI, así determinan que, no prazo de dous meses, cada afiliado debe recrutar un afiliado máis e tamén se recomenda traballar na adhesión colectiva de sindicatos e Club Deportivo Obrero.
       O Comité Executivo responde a estas propostas do Comité rexional cun escrito (13-1-1935) no que se aproban estas medidas e ofrece varias razóns polas que as posibilidades de éxito son grandes; entre elas o bo plantel de afiliados en Vigo, Pontevedra, Ourense e outras cidades e que teñen gran ascendente nas organizacións obreiras, así como a a adhesión colectiva de varios sindicatos. Pero na comunicación non deixan de advertir que estas condicións foron malogradas polo “sectarismo crónico” e a falta de organización e de dirección colectiva. Confían en que non se repitan estes erros e pide se lle remita información sobre puntos concretos; destaca a petición de información sobre os novos elementos que se incorporan ao comité rexional e a que tendencias e organismos pertencen.
      En relación coa atención a presos e familias, aparecen distintos listados; un deles está referido a doantes e aparecen os nomes: Asunción Rodríguez, Filomena Martínez, Isolina Piñeiro, José Iglesias, David García, M. Villaverde, Edelmiro Amoedo, Melchor Campos, J. Gil, M. Martínez, Urbano Veiga, Avelino Enríquez, Darío Alonso e J.R. Boente, entre outros.
      De interese especial resulta un listado de presos sociais e políticos aos que hai que prestarlle axuda, aparecen tachados algúns nomes que, dadas as súas circunstancias, non necesitan dita axuda. Especifícanse as condicións económicas e cargas familiares de cada un e que omitimos:
Cangas.- Lorenzo Corbacho Rodal, Estanislao Graña Soliño, Guillermo Chapela Fernández, José Martínez Bames (?), Francisco Martínez Martínez.
Ponteareas.- Rafael Gómez Carrera
Coia.- Ramón Otero.
Lavadores.- Perfecto Cabaleiro Fernández, Isabelino Cabaleiro Fernández, Manuel Mariño Villar, Domingo García, José Mirás, Fernando López, Sebastián Camaño (?), Aquilino Asensio, Manuel Lamas e Fernando Castro.
Vigo.- Adolfo Taboada.
A Guarda.- Antonio Alfonso.
A Comisión local de axuda a presos seleccionados pide solidariedade a todos:

COMPAÑERO: La solidaridad de clase en estos momentos es más necesaria que nunca. La burguesía trata de sembra en nuestras filas el terror, encarcelando a compañeros y dejando sin trabajo a raíz de la huelga a los camaradas más destacados en la defensa diaria de nuestros intereses. Aporta alguna cantidad para la ayuda a estos camaradas hasta conseguir que sean puestos en libertad nuestros presos y vuelvan a sus puestos los seleccionados.

      Pero volvamos ás persoas encausadas tras o rexistro efectuado polo tenente Francisco González “O Rabioso”. Manuel Rodríguez Mouriño continúa detido a disposición da autoridade gobernativa e os outros catro quedan en liberdade; a autoridade xudicial militar ditou o sobresemento. Ao ano seguinte, 1936, a maioría tiveron un fin tráxico, seguramente algo debeu influír o papel destacado na represión que tivo o seu antigo perseguidor “O Rabioso”, que tiña un bo coñecemento da súa ideoloxía e actividades.
Sobre Manuel Rodríguez Mouriño, membro de Amigos de la Unión Soviética, un informe do tenente González afirma: 
Daba escuela a este individuo y a un hermano suyo ya fallecido que era de iguales ideas, un Maestro Nacional de la localidad, también comunista y que estuvo preso con motivo de los últimos sucesos. Las hermanas de aquellos tengo entendido confidencialmente son acérrimas en las mismas ideas y hasta propagan las hojas sediciosas y un tío suyo llamado Juan, hoy difunto, que en vida habitaba con la familia, tenía carnet de “Los Amigos de Rusia”, sociedad política establecida en la localidad. Ha sido pues, criado e instruído en ambiente bolchevique y lo considero elemento de enlace y propaganda peligroso para el orden social” (24-2-1935)

 Manuel Rodríguez Mouriño foi asasinado o 27 de xullo de 1936. Manuel Vázquez Lamas, comunista, directivo do Ateneo Obrero Deportivo, “paseado” en Chapela xunto con 3 homes e unha muller. Manuel Villar Cimadevila, natural de Vila de Cruces, tamén foi “paseado”, neste caso en Vincios (Gondomar) o 6 de outubro de 1936 en unión doutras persoas. Evangelino Taboada Vázquez, afiliado á ORGA e logo ao PCE, natural de Lalín, dirixente do Ateneo de Divulgación Social e do SRI, “por tanto, organizador y peligrosísimo contra el Régimen y orden social” (informe G. Civil, 24-2-1935) estivo fuxido, foi detido xunto co seu fillo Adolfo, a ambos ábrenlle expediente de responsabilidades políticas no ano 1941 (BOE 16-11-41). Morreu no ano 1954.

lunes, 17 de septiembre de 2018

La espada de Franco (2)

Adicado ao compañeiro Juan Soto coa seguridade de que lle resultará aínda máis proveitoso que o soneto da entrada anterior.
Este romance aparece precedido dunha advertencia do autor, Juan del Espino; está destinado a aqueles que non teñan a mente “sofisticada” e que posúan a capacidade de gozar coas cousas sinxelas. Pide o autor que se absteñan de lelo os que se atribúan o cualificativo de sabios ou que puideran ser cualificados por outros de “sabihondos”. Optei por reproducilo enteiro, a pesar da extensión desorbitada, para non romper a unidade do relato. O romance é unha biografía en verso (non opinamos sobre as virtudes poéticas que puidera conter) do Caudillo; nel aparecen a maioría dos tópicos que lle atribúen os seus haxiógrafos. Pode resultar un esforzo elevado a lectura completa e feita dun tirón; se é así, poden facelo en pequenas doses. Cando rematen obterán o agradecemento do autor que, nun epílogo, saúda e estreita a man a todos os que tiveron “la paciencia de subir peldaño a peldaño las escalerillas de este Romance”.

Que redoblen los tambores / y anuncien ya mi porfía,
que un romance castellano / decir luego yo quería.
Mio Cid Campeador, / tu socorro imploraría,
que el héroe que yo cantaba / tus gestas imitaría.
A Dios pido que me valga, / válgame Santa María,
que este romance de guerra / ahora mismo empezaría:
El siglo antes del veinte / ya casi se concluía;
en un cuatro de diciembre / Francisco Franco nacía.
En el Ferrol de Galicia / aún el alba de aquel día
no se dejaba entrever, / que la noche la cubría.
En un hogar marinero / gran alborozo había;
a las doce y media en punto / nueva estrella relucía.
Lo que será aquel hijo / sus padres no lo sabían;
que era grande su destino / quizá ya lo presentían.
Ya lo llevan a la iglesia, / bautizarlo ya querían,
y como nombre cristiano / Francisco ya le ponían.
Era niño muy hermoso, / ojos bien grandes tenía,
que tendría que fijarlos / bien pronto en la lejanía.
A los soldados jugaba / mientras en años crecía;
para futuras batallas / aquellos juegos serían.
A Toledo la imperial / el tren ya lo lleva un día,
que Francisco quiere ser / oficial de Infantería.
En mil novecientos diez / de teniente ya salía;
aún era casi un niño, / diecisiete años tenía.
Otra vez el tren veloz / a Ferrol lo conducía;
al abrazar a su madre / de emoción se estremecía.
Pero no por mucho tiempo / del hogar disfrutaría
que la llamada de África / el sueño le quitaría.
A Melilla ya navega, / el barco la mar hendía;
Francisco Franco, gozoso, / África ya la veía.
Oficial de Regulares / voluntario se ofrecía;
la aventura de la guerra / bien encima la tenía.
Para la acción de Yadumen / un escuadrón ya salía;
fuerte bautismo de fuego / Franco luego recibía.
El señor de Beni-Arós / incitaba a rebeldía;
la batalla de Izardúy / bien cara le costaría.
Allí el teniente Franco / su genio demostraría;
allí su primer ascenso / por méritos ganaría.
La guerra con sus rigores / Franco bien la recibía;
ya lo nombran capitán, / veintidós años tenía.
Las balas lo respetaban, / él su destino había,
que un día no lejano / a España la salvaría.
Pero una vez a lo menos / las balas estrenaría;
pasado de parte a parte, / al suelo ya se caía.
De milagro no murió, / que gran pérdida sería,
con lo mucho que en España / que hacer aún tenía.
El grado de comandante / el rey ya le concedía,
que méritos bien sobrados / al ascenso concurrían.
En Oviedo de Asturias / un regimiento había,
que del Príncipe llamaban, / y buen nombre que lucía.
Allí el “comandantín” / casi niño parecía,
cuando sobre su caballo, / gallardo aparecía.

Millán Astray lo llamaba, / al África ya volvía,
y con los brazos abiertos / la Legión lo recibía.
Ay, campos de Beni-Arós, / donde Arredondo caía;
los valientes legionarios / con qué fuerza combatían!
La jornada del Fondak / cuánta bravura exigía,
sobre el fiero legionario / el sol cómo se abatía!
El socorro de Melilla / mi Dios, qué prisa metía;
allí Franco con sus tropas / volaba más que corría.
El asalto de Nador / con qué coraje se hacía;
las hordas de los rebeldes / cómo el fuego las barría !
A liberar Koba-Darsa / con el sol de mediodía,
rápido como un relámpago / Franco luego acudía.
La retirada de Xauen / qué dantesca acontecía;
a los bravos legionarios / Franco bien los conducía!
Desembarco de Alhucemas, / olvidarlo no podría;
¡ qué gesta más valerosa / la que se “fizo” aquel día!
A España, lleno de gloria, / Franco luego se volvía;
duras tierras africanas, / a verlas ya volvería.
Por méritos ya lo hacen / general de Infantería,
cuando Franco solamente / treinta y tres años tenía.
En Zaragoza, gozoso, / los cadetes instruía,
cuando un catorce de abril / la república venía.
Lo mandan a Baleares / donde lejos estaría;
creían que su presencia / en España estorbaría.
En el año treinta y cuatro / la mina paz no tenía;
el ministro de la Guerra / a Franco luego acudía.
Lo de Asturias se arregló, / como Franco disponía;
la mala hora pasó, / otra más mala vendría.
Jefe de Estado Mayor, / mucho trabajo tenía;
al Ejército otra vez / el prestigio devolvía.
Pero el Frente Popular / arreciando ya venía,
y la grandeza de España / furioso la destruía.
A José Calvo Sotelo / ya lo mataron un día;
en el fango y el dolor / España se revolvía.
Allá lejos en Canarias / un lucero se encendía;
la noche estaba pasando, / estaba llegando el día.
El dieciocho de julio / ya, por fin, amanecía,
colores de sangre y oro / el sol naciente traía.
Franco ya se preparaba, / un ángel lo conducía;
cuando llegaba la noche / a Marruecos volaría.
Empezaba el Movimiento / que a España salvaría,
y al comunismo traidor / en el abismo hundiría.
El Alto de los Leones / más y más se enaltecía
con la sangre que en sus cerros / por España se vertía.
El convoy de la Victoria / a la mar ya se hacía;
¡oh Dios, aquellos soldados / cómo España los pedía!
La batalla del Estrecho / qué difícil se ponía;
pero Franco esa batalla, / vive Dios, la ganaría.
El Palacio de Yanduri, / de Sevilla, rebullía
con la actividad de Franco, / que la guerra dirigía.
Después el de los Golfines, / de Cáceres, se veía
honrado con aquel huésped / que sus glorias acrecía.
Por el Sur cuánta victoria / bajo el sol de mediodía;
en dirección a Toledo / cómo el frente se movía!
El Alcázar se defiende, / allí nadie se rendía;
aquella batalla Franco / bien de cerca la seguía.
Al coronel Moscardó / qué recio lo abrazaría;
a aquel nuevo Abraham / qué plácemes le daría!
En el cuartel de Simancas / hasta morir resistían;
qué pena le daba a Franco, / socorrerlos no podía!
En Burgos, la castellana, / gran suceso acontecía;
España, la redimida, / su Caudillo ya tenía.
La nación, alborozada, / la noticia recibía
y estremecida de gozo, / “Franco, Franco...! repetía.
La historia le daba cita, / España lo presentía;
claro sol de la victoria / en el cielo ya lucía.
En la culta Salamanca / su cuartel constituía;
según avanzaba el frente / más cerca de el se ponía.
A la cárcel de Alicante / un ángel bueno venía
a buscar a José Antonio / que por España caía.
Con su sangre derramada / la Patria se regaría;
la tierra bien fecundada / buena cosecha daría.
En un día de Santiago / Brunete se ganaría;
el santo Patrón de España / a Franco lo protegía.
La guerra se prolongaba, / mas Franco la ganaría;
en medio de la tormenta / su sonrisa lo decía.
La batalla de Belchite / cuánto valor exigía;
Zaragoza estaba cerca, / los rojos bien lo sabían.
Mas entrar en Zaragoza / jamás lo conseguirían,
que los soldados de España / por el Pilar combatían.
De heroísmos en Teruel / cuánto derroche se hacía;
de roja sangre teñida, / la nieve se derretía.
El niño José Vicente / de aquel infierno huía;
en los brazos su hermanito / de frío se le moría.
En el Ebro qué combates / más fieros acontecían;
exclamando: “Viva España !” / ¡ cuántos soldados morían!
El Frente con mucho brío / los rojos lo romperían,
pero, al fin, por su valor / los de Franco ganarían.
Un veintiséis de enero / Barcelona ya caía;
mejor dicho, para España / Barcelona renacía.
Para veintiocho de marzo / Madrid resucitaría,
y para uno de abril / la guerra terminaría.
Franco la había ganado / con saber y valentía,
y los bravos militares / que en sus filas combatían.
Los humildes y los pobres / su buena parte tenían,
la monjita que rezaba / y la viuda que gemía.
A Dios que da las victorias / Franco su espada ofrecía;
entre vítores y aplausos / toda España recorría.
El pueblo con entusiasmo / de fervor desbordaría
desde Irún a Barcelona, / desde Santiago a Almería.
Abrazo más apretado / jamás el mundo vería
que el abrazo con que Franco / a toda España ceñía.
Aquí el romance guerrero / de Franco terminaría,
que si de la paz hablaba, / acabarlo no podría.
Viva el Caudillo de España, / que un día y otro día
en su puesto alerta está / y a España la salvaría.

lunes, 3 de septiembre de 2018

La espada de Franco (1)

Facía dous anos que Manuel Fraga, ministro de Información y Turismo, puxera en marcha a operación propagandística dos “XXV años de Paz”; na mesma onda de gabanza do réxime e do “Caudillo” publícase, en marzo de 1966, un libriño de 79 páxinas que ten como autor a Juan del Espino e titúlase “La espada de Franco”.
Consta de doce apartados e, nesta entrada, publicamos dúas composicións en verso e deixamos para unha próxima un longo romance titulado “Romance de Francisco Franco”.
Soneto a Franco
Buscando siempre más y más altura
para la Patria que le diera el ser
con su espada tocó la sepultura
do yacían los héroes del ayer.
Y surgieron al conjuro los Cruzados
que a España otrora enaltecieron
de la tierra donde estaban sepultados
y a las órdenes de Franco se pusieron.
La bandera roja y gualda tremolando,
recias espadas con afán blandían
por el monte, la llanura y el barranco.
Nuevo sol en España iba alumbrando,
las frialdades del error se derretían
y brillaba en el cenit la Paz de Franco.
A outra composición refírese a un monumento que nestes días está de actualidade: Cuelgamuros; leva por título “A la santa cruz del valle de los caídos”
Santa Cruz de los Caídos, / Cruz del Valle solitaria,
a tus pies heme rendido / a decirte mi plegaria.
Oh Cruz santa de los muertos, / que al cielo subes alada,
mostrándonos final puerto, / senda de eternal morada.
Gigantesca Cruz señera, / en el monte encaramada,
que das sombra verdadera / al alma ante ti postrada.
Sobre el Risco de la Nava / te yergues majestuosa,
cual adusta reina brava / de la sierra fragosa.
Cruz santa del Guadarrama, / hacia las nubes tendida,
ve que mi alma se derrama / con un ansia incontenida.
Ve que mis brazos se extienden /en busca del infinito,
en este risco do duermen / sin un ruido sin un grito
Los caídos de la guerra / feroz que España sufriera
por toda su faz de tierra, / monte, ciudad o pradera.
Puestos en alto mis ojos, / clamando piedad mi boca,
me postro ante ti de hinojos, / Cruz bendita, santa roca.
Risco de la Nava santo, / do la Cruz despide llamas,
con Covadonga y Lepanto / la fe de España proclamas.
Cruz de fe y misericordia, / que el sol llena de arreboles,
sé símbolo de concordia / de todos los españoles.
Sobre la tumba te elevas / de vidas en flor segadas,
y ves otras vidas nuevas / ante tu roca postradas.
Yo te pido, Cruz del Valle, / que recuerdas tanta hazaña
que el rencor jamás estalle / entre los hijos de España.

lunes, 13 de agosto de 2018

Lectura do bando en Vigo.

Sobre o sucedido o 20 de xullo na cidade de Vigo hai diferentes versións, nesta entrada achegamos, sen poñer nin restar punto ou coma, o que escribiu, dando parte dos feitos ás autoridades militares, quen mandaba as tropas que saíron á rúa aquel fatídico día: o capitán Carreró.
REGIMIENTO INFANTERÍA MÉRIDA Nº 35-2º BATALLÓN- 3ª COMPAÑÍA.
A V.S. dá parte el capitán que suscribe de los incidentes ocurridos durante la publicación del Bando declarando el estado de Guerra en esta ciudad.
Salió la Compañía a mi mando formada desde el Cuartel de la Cárcel, hasta el de la Guardia Civil de Infantería, situado en la calle de Urzáiz, seguido de numeroso público que con sus gritos y voces apenas sí permitían su publicación. Terminada la lectura del Bando, fué fijado en dicho Cuartel y la fuerza siguió por la Calle de Colón, para poder dar lectura delante de la Comandancia Militar, engrosando el público que ocupaba la calle en compacta y apiñada masa. Hubo en este lugar, como en el anterior, gritos de diferentes matices, pero no ocurrió mayor alteración y el Bando fué fijado en el tablón de la comandancia Militar. Siguió la fuerza por la calle de Policarpo Sanz, para prodecer (sic) a la lectura del Bando en el tercer lugar señalado para su fijación, y allí el público que llenaba la calle y que se apretujaba alrededor de la fuerza, fué aún engrosado con otras masas que bajaban por la Puerta del Sol y que venían armadas. El Teniente D. José Pavón, procedió a la lectura del Bando y cuando iba ya ésta mediada, un grupo se abalanzó sobre el Teniente, rompiéndole los ejemplares del Bando que llevaba en la mano y diciéndole a gritos que era un Bando faccioso y simultaneamente varias detonaciones en diferentes direcciones y arrojando piedras y bombas de mano sin encender sobre la Fuerza cercada totalmente de público, que no cesaba de gritar “UHP” y vivas al Ejército Rojo, al tiempo que invitaba a los soldados a que matasen a sus oficiales. Ordené el toque de atención al corneta y al momento me ví sujeto por un individuo que trataba de arrebatarme la pistola en cuyo instante, viendo que el público se me echaba sobre la fuerza, ordené la apertura del fuego.
El público ante esta descarga, huyó a la desbandada, dejando caídos en el suelo varios muertos y heridos cuyo número ignoro.
La fuerza se retiró por la calle de Galán al Cuartel de la Cárcel con grandes precauciones, pues desde las bocacalles nos tiraban con pistolas.
Consecuencia de estos incidentes, han resultado heridos de mi Compañía, el Teniente D. Rafael Marcos Torres y soldado Julián Mínguez, heridos ambos por proyectil y el corneta de Ametralladoras, José Vicente, por una perdigonada, y roto el mosquetón número 9,738 por una bala en la caña y completamente retorcido los machetes número 6959 y 7536 por balazos en el acero.
Fueron recogidos, además de los ejemplares del Bando rotos, las armas siguientes:
Carabina MAB nº 22382 calibre 6 m/m; Carabina MAB nº 23552, calibre 9 m/m; Escopeta de 2 cañones del 16, todas estas armas, en estado nuevo, pero recién disparadas todas; dos granadas de mano, forma piña, sin disparar y dos cartuchos del Remington sin disparar.
Es todo lo que tengo el honor de comunicar a V.S. al mismo tiempo que le remito las armas, bombas, municiones y bandos rotos, para los efectos que procedan.
Vigo, 20 de Julio de 1936. EL CAPITAN. Antonio Carreró.
Joaquín Arrarás na súa “Historia de la cruzada española” engade dramatismo, tons épicos e fabulación á actuación de Carreró:
El capitán Carreró empieza la lectura del bando que proclama el estado de guerra...No puede terminar. Un tal Lence, exaltado marxista que se le ha acercado, le arranca el papel de las manos al mismo tiempo que lanza vivas a la revolución. Al lado de Carreró estaba su corneta. Rápido como el rayo, en cuanto vió el gesto del socialista, le clavó en el vientre la bayoneta armada en el fusil. - ¡Fuego!- Ordenó entonces el capitán. Sonó la descarga. La confusión fué horrible y en unos momentos quedó la calle limpia de enemigos, que abandonaron ocho muertos y muchos heridos.
O cronista cita, de xeito entrecomillado, un parágrafo que afirma aparece no parte do capitán e que, como comprobamos no parte reproducido nesta entrada, non deixa de ser unha “recreación literaria” de Arrarás, reproducida posteriormente nalgunhas obras que tratan os feitos: “Me he visto obligado a hacer fuego por haber sido insultado y agredido. La fuerza ha hecho mucha sangre.”

martes, 17 de julio de 2018

Un fiscal fala da orixe...

Nunha entrada pasada falabamos dalgúns considerandos de sentencias en consellos de guerra, nesta ocasión, no 82 aniversario do golpe militar, nada mellor que sexa un fiscal rebelde quen nos explique a xustificación aducida polos sublevados.
El alzamiento del que fue portavoz y caudillo el General Franco, en el pasado mes de Julio, no fué un simple movimiento militar, sino el alzamiento colectivo de todo un pueblo, que llevado a trance de muerte por los Gobiernos del Frente Popular que pretendían desmembrar la Patria y hacerle perder su independencia, se incorpora para salvar los principios de la hispanidad, síntesis y reflejo en lo español, de la civilización cristiana y occidental.  
Hasta ese momento glorioso, venía España siendo instrumento de poderes internacionales que, a través del delito de lesa patria cometido por los gobernantes y con la complicidad de estos, se habían propuesto convertirla en una sucursal de la Rusia soviética, mediante la implantación del comunismo. Este fin pretendido, tuvo una gestación de la que fueron trágicas fases los ataques separatistas a la unidad nacional, a la Religión, a la Propiedad, a la Familia, que los españoles dignos de llevar tal nombre presenciaban con dolor entrañable, impotentes para ponerle remedio y deseosos de que el Ejército se decidiera a salvar a la Patria desembarazándola de las cadenas y el oprobio que hijos desalmados habían hecho caer sobre Ella.
Por lo expuesto, cuando se hizo público el gesto viril del hoy Generalísimo, los buenos españoles se aprestaron con entusiasmo a otorgarle su incondicional adhesión material y espiritual, y pueblo y Ejército perfectamente hermanados comenzaron a luchar con inigualable valor por la liberación de España; entonces se distinguieron con perfección dos bandos siguiendo el perfil histórico de las gloriosas tradiciones españolas el uno, y el siniestro perfil de las masas sin Dios y sin Patria el otro. 

O acusado, Delmiro Sarmiento, capitán de infantería retirado do exército, non adepto á sublevación e cun pasado de actuacións de simpatía coa Fronte Popular, está considerado polo fiscal como nunha
situación de espíritu perfectamente contrario al movimiento dirigido por el Ejército y solidarizado con los enemigos de este, situación espiritual que exteriorizó con la actuación referida, que no fué más que la desembocadura lógica del envenenamiento marxista de que venía siendo víctima y lo que es peor que preparó a otros por cuantos medios tuvo a su alcance.

As acusacións do fiscal tivéronse en conta e na sentencia pesaron máis, como era o acostumado, os antecedentes e a significación política do acusado, que os feitos polo que o inculpaban: presuntos insultos a un pelotón de soldados aos que lles asegurou que era imposible que o exército rebelde triunfase. A condena, ditada en Vigo o 3 de marzo de 1937, foi a de reclusión perpetua.

domingo, 24 de junio de 2018

O "Rabioso" en Tui.

        
  Adicado aos amigos e amigas de Levada Libre que sempre   fan de Tui unha terra para sentirse a gosto.
Nunha folga de solidariedade en Tui, prodúcese unha explosión e incendio no establecemento de Modesto R. Conde a quen os traballadores consideran “cristero”. Este e outros sucesos serven para que o responsable da Guardia Civil en Tui, o tenente Francisco González Rodríguez “O Rabioso” dea renda solta ás súas actuacións represoras contra o mundo sindical tudense e, especialmente, contra os membros máis destacados das súas agrupacións nas que preponderancia da CNT era total.
Sucédense unha serie de rexistros, detencións, utilización de confidentes para amañar testemuños, etc; isto dá lugar a que se expoñan ao gobernador civil, Ángel del Castillo, unha serie de queixas sobre a actuación do “Rabioso” e ao mesmo tempo, dende o semanario Solidaridad Obrera, órgano da anarquista Confederación Regional Galaica, dáselle voz aos represaliados da cidade.
O 16 de xullo de 1932, baixo o título de “La represión en Tuy” descríbese a situación:
Tuy está en manos de una gentuza indeseable. Un bicho con todas las características de una alimaña, es dueño de la población. Un ser degenerado, inmoral, con todos los antecedentes por haber estado en presidio, es el encargado de señalar a las personas que puedan ser un estorbo al caciquismo para enviarlas luego a la cárcel. [...] Porque un gobernador que sienta la dignidad del poder civil no tolera los desmanes del teniente de la guardia civil que cree que Tuy es un trozo de África. [...] es indispensable que cese el teniente de la guardia civil y que ese pingajo de hombre llamado “Papaluces” deje de ofender a un pueblo que quiere vivir con arreglo a las leyes de la decencia.
Pero as denuncias máis fortes escríbense no número correspondente á vindeira semana, nun titular a seis columnas: “Frente a una monstruosidad. En Tuy sigue el caciquismo violando los más sagradois derechos de ciudadanía, libertad y justicia. Solidaridad para los aherrojados.”: destacados dirixentes sindicais, encarcerados na prisión de Tui, escriben artigos que poñen na diana ao tenente “Rabioso”. Gumersindo Rodríguez “Santiaguiño”, despois de lembrar os sucesos de Sobredo, dos que afirma que foron obra da “vil canalla caciquil” e dun tenente “neurótico, instrumento ciego al servicio del mal”, arremete contra as actuacións policiais na cidade:
La represión de que somos víctimas los proletarios de Tuy, lejos de atenuarse, aumenta en ferocidad cada día que pasa. La caciquería local coaligada como siempre con curas y cristeros, está vengándose ahora de los disgustos que la clase trabajadora organizada le ha ocasionado en fecha aún reciente. [...] Su domicilio [o do tenente] sigue convertido en ergástula en el que los trabajadores permanecen veinte y cuatro y más horas amontonados como fardos en un pasillo sin luz ni ventilación. Por su cuenta y demostrando una absoluta ausencia de pudor, expulsa a una pobre mujer, encarcela a otras, registra domicilios a discrección (sic) sin mandamientos judiciales, violenta muebles, revuelve y lo husmea todo.
Manifesta que son 46 os obreiros detidos e cualifica as actuacións do “Rabioso” de atropelos incualificables e sadismo indignante. Remata afirmando que os traballadores tudenses están á mercede de “obscurantistas y ultramontanos” pero iso non lles asusta porque, coa solidariedade de “nuestros hermanos de la región”, sairán desta proba coa fronte alta.
Tamén escribe nese número Dalmacio Bragado, quen fora detido en Vigo debido ás acusacións dun confidente que asegurou telo visto en Tui nos días dos sucesos; fora trasladado a Tui por unha parella aos que cualifica de “Archibeneméritos” e estaba preso na cidade.
¿ No subleva este trato vesánico e indigno? ¡Y aún se nos quiere hablar de justicia, de democracia, de libertad, cuando somos tratados con procedimientos más filibusteros y draconianos que en los tiempos del rey felón! ¡Pobre niña! [referencia á nacente 2ª República] Como te están explotando y prostituyendo los que dicen ser tus adoradores. Pronto, muy pronto sufrirán las consecuencias de su desleal conducta.
Outro preso no cárcere é José A. Riba [ José Adán Rivas?] que escribe un artigo titulado “Tuy contra la opresión”.
Los señoritos del Casino, de la Patronal y de las procesiones, que son siempre las mismas ilustres personas, azuzan a la Guardia Civil, al Juzgado y al obispo como el propietario a su perro.
Critica ao gobernador por prometer que o domicilio do tenente non volvería a converterse máis en cuartel, xulgado e cárcere, cousa que non se cumprira. Volveran a ser detidos o expresidente e o secretario da Federación de Traballadores e levados á casa do tenente para ser interrogados, este recíbeos dicíndolles que observasen como é el quen manda en Tui pois todas as queixas ao gobernador lle servían “para limpiar sus espuelas”. Lembra que en Tui xa se coñece toda a biografía de Francisco González: a actuación en Vigo onde adquirira o alcume do “Rabioso”, en Caldas onde lle puxeran “O Filloas”, etc, e alerta da posibilidade de que un día a Guardia Civil cometese un crime. Se houbese un conflito debido á situación, non se limitaría só aos obreiros pois levantaríase tamén o campo. “Nos hemos solidarizado con Galicia y ahora miramos a Galicia para decirle: ¡Solidaridad!”
As duras críticas non lle sentan nada ben ao tenente da Guardia Civil; aparte as denuncias ao gobernador civil e aos xuíces de instrución de Tui e Coruña, envía á autoridade militar un exemplar de Solidaridad Obrera do 23 de xullo do 1932, por insertarse nel inxurias a oficiais e tropa da Guardia Civil asinados polos anarquistas Gumersindo Rodríguez Costas “Santiaguiño”, panadeiro e presidente da Federación de Traballadores de Tui e os seus contornos e José Adán, secretario xeral da mesma. Acúsaos de infracción da lei de defensa da república pois
el oficial que suscribe y la fuerza a sus órdenes, se ha limitado al cumplimiento del deber hermanado con la afabilidad del trato en cuanto ha sido posible en armonía con lo mandado por las leyes.
O “Rabioso” practicara dilixencias na súa propia casa debido a que, segundo afirma, ao preguntar no cárcere polo anarquista José Alonso, detido por sedición, enterouse que todos os detidos protestaran no patio dicíndolle ao xefe da prisión que só contestaban ao xuíz, ademais o despacho que lle cedera o xefe da garda municipal non reunía as condicións para o sixilo e para a seguridade dos detidos. Sobre o artigo escrito por Gumersindo afirma:
Con toda ironía, que demuestra una vez más su mala condición y espíritu incorregible, siempre en pugna con todo lo que implique orden, autoridad o principio de autoridad, que detesta se ejerza por otro pero en cambio pretende el ejercerla de una manera absorvente (sic) por medio de la Federación de Trabajadores de Tuy.
Non deixa tampouco de lembrar as actuacións que tivera, cando fora destinado a Manresa, nas persecucións de anarquistas. Admite que as mulleres de Tui concentráranse diante da prisión onde estaban os presos “tratando de soliviantar al pueblo en contra de las autoridades y la fuerza y en favor de los detenidos”, como consecuencia, o gobernador expulsara á portuguesa Isolina Celeste Castro, feito denunciado en Solidaridad Obrera.
Entre a documentación achegada figura unha copia manuscrita dunha canción antimilitarista:
Soldado soy de España
que estoy en el cuartel,
estoy avergonzado
de haber entrado en el.
Me han hecho criminal
al darme el uniforme militar.
Al toque de corneta
se forma el batallón
para matar hermanos
de la misma nación.
El toque de diana
que suena en el cuartel
la madre del soldado
llorando está por el.
Madre de mi corazón
yo no soy digno de ti
porque ultrajando a otras madres
te estoy ultrajando a ti.
Un juramento presté
pero no tuvo valor
porque la bandera mía
se llama anarquía y liberación.
Tan solo he de luchar en nombre de la santa libertad.

Tamén adxunta un exemplar, editado a imprenta, do Cancionero revolucionario, editado en Barcelona por Ed. Tierra y Libertad, nel, na páxina 6, aparece unha versión completa e con pequenas variacións da canción anterior, baixo o título de “La canción del soldado”.